500 sanayi kuruluşunun 156’sı ziyan açıkladı

İSO Yönetim Kurulu Lideri Erdal Bahçıvan, düzenlediği basın toplantısında, İSO’nun “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının sonuçlarını açıkladı.

Araştırmaya nazaran, TÜPRAŞ üretimden satışlarda 651 milyar 643 milyon lirayla listede birinci sırayı alırken, Ford Otomotiv 356 milyar lirayla tekrar ikinci sıranın sahibi oldu.

Star Rafineri AŞ 201 milyar 650 milyon lirayla üçüncü olurken, evvelki yıl 5’inci sırada bulunan Toyota Otomotiv Sanayi Türkiye AŞ 169 milyar lirayla 4’üncülüğe yükseldi.

Toyota’yı 166,6 milyar lirayla İstanbul Altın Rafinerisi AŞ, 159,4 milyar lirayla Oyak-Renault Araba Fabrikaları AŞ, 133,3 milyar lirayla Arçelik izledi.

2023 yılına ait araştırmada 12’nci sırada yer alan İskenderun Demir ve Çelik AŞ, geçen yıl 110 milyar liralık üretimden satışla 8’inciliğe yükseldi.

Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları 103,7 milyar lirayla 9’uncu, Hyundai Motor Türkiye Otomotiv AŞ ise 103 milyar lirayla 10’uncu oldu. Ereğli Demir ve Çelik Fabrikalarının listede 1, Hyundai Motor Türkiye Otomotiv AŞ’nin ise 3 basamak yükseldiği görüldü.

“Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2024” araştırmasının sonuçları, İSO Yönetim Kurulu Lideri Erdal Bahçıvan tarafından açıklandı.

Buna nazaran, Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşunun üretimden satışları geçen yıl 2023’e nazaran yüzde 36,3 artarak 8 trilyon 688,5 milyar liraya ulaştı. Artış oranı 2023’te yüzde 42,1, 2022’de yüzde 119, 2021’de ise yüzde 73,8 olmuştu. Böylelikle son 4 yılın en düşük artışının gerçekleştiği ve üretimden satışlardaki performansın zayıfladığı görüldü. Geçen yılki artışın, yüzde 41,1 olan yurt içi üretici enflasyonunun altında kalması dikkati çekti.

İSO 500’ün ihracatı ise 2024’te evvelki yıla nazaran yüzde 1,5 artarak 96,6 milyar dolara yükseldi. En büyük 500 sanayi kuruluşunun ihracat artışı Türkiye’nin dış satımındaki artışın 0,9 puan altında kaldı. Güçlü dış rekabet şartlarının İSO 500’ün ihracatını daha fazla etkilediği belirtildi.

– Faaliyet karında sert düşüş

En büyük 500 sanayi şirketinin faaliyet karı geçen yıl yüzde 31,6 azalarak 937 milyar liradan 641 milyar liraya geriledi. Buna paralel olarak faaliyet karlılığı oranı yüzde 12,5’ten yüzde 6,2’ye indi. Bu oranın, 2014-2023 ortalaması olan yüzde 10,4’ün epey altında kalması dikkati çekti.

İSO 500’ün vergi öncesi kar ve ziyan toplamı yüzde 58,5 düşüşle 267 milyar liraya geriledi. Satış karlılığı oranı yüzde 8,6’dan yüzde 2,6’ya indi. Faiz, amortisman ve vergi öncesi kar ve ziyan (FAVÖK) toplamı yüzde 12,1 ile zayıf bir artış göstererek 1,3 trilyon liraya ulaştı. Sonlu artış FAVÖK karlılığı oranını yüzde 15,7’den yüzde 12,8’e geriledi.

– Ziyan eden şirket sayısı 152’ye çıktı

Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşu içerisinde 2024’te 348 şirket kar ederken, 152 kuruluş ziyan açıkladı. Ziyan eden işletme sayısı evvelki yıl 96’ydı.

İSO 500’ün mali ve öteki borçları 2024’te evvelki yıla nazaran yüzde 45,1 arttı.

Şirketlerin devreden KDV yükü yüzde 26,9 artarak 85 milyar liraya yaklaştı. Artışın enflasyonun altında kalmasının bir nebze de olsa olumlu tablo sunduğu belirtildi.

Yüksek teknoloji yoğunluklu endüstrilerin hissesi ise 0,3 puan artışla yüzde 7,4’e çıkarken, orta düşük teknoloji yoğunluklu endüstrilerin hissesi 2,5 puan düşüşle yüzde 31,4’e, orta yüksek teknolojili endüstriler kümesinin hissesi da 3,6 puan azalışla yüzde 26,7’ye geriledi.

– AR-GE harcamalarında yüzde 98,4’lük artış

En büyük 500’de AR-GE harcaması yapan kuruluşların sayısı evvelki yılla birebir kaldı ve 265 oldu. AR-GE harcamaları ise yüzde 98,4 artarak 60,7 milyar liraya yükseldi.

Şirketlerin istihdamı yüzde 2,6 artarak 825 bin bireye yaklaşırken, çalışanlara ödenen maaş ve fiyatlar yüzde 90,9 yükselişle 813 milyar liraya ulaştı.

İSO 500’deki halka açık şirket sayısının ise evvelki yıla nazaran 85’ten 88’e çıktığı ve bugüne kadarki en yüksek sayıya ulaştığı görüldü.

Bu şirketler ortasında yabancı sermaye hisseli kuruluşların sayısı 2022’de 108 ile gördüğü taban düzeyden tekrar üst çıkarak 2024’te 124’e yükseldi.

Geçen yıla ait araştırmada endüstrinin Anadolu lehine olan gelişmesinin devam ettiği gözlendi. 500 büyük şirket ortasında başı 144 firmayla İstanbul Sanayi Odası çekerken, İSO’yu, 44 kuruluşla Ankara Sanayi Odası ve 39 şirketle Kocaeli Sanayi Odası izledi.

Ege Bölgesi Sanayi Odası 37, Gaziantep Sanayi Odası 29, Bursa Ticaret ve Sanayi Odası 17, Adana Sanayi Odası 16, Kayseri Sanayi Odası 13, Manisa Ticaret ve Sanayi Odası ile Denizli Sanayi Odası 11’er, Mersin, Konya ve Kahramanmaraş sanayi odaları 8’er, Balıkesir Sanayi Odası 7, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası 6 kuruluşla listede yer aldı.

“Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2024” araştırmasının sonuçlarını paylaşan Erdal Bahçıvan, araştırmanın birincisinin 1968 yılında 100 şirketi kapsayacak formda hazırlandığını anımsatarak, 1981’den bu yana 500 büyük sanayi kuruluşunu açıkladıklarını söyledi.

Küresel iktisat ve ticaretteki aksiliklerden, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki düşük büyüme oranlarından bahseden Bahçıvan, imalatın dalındaki zayıflamaya dikkat çekti.

Küresel imalat PMI datalarının küresel iktisattaki sakinliği teyit ettiğini belirten Bahçıvan, “2024 Eylül’de 48,7 ile tarihi taban düzeylerini gören global imalat PMI yıl boyunca durağan bir seyre işaret etti.” diye konuştu.

Bahçıvan, geçen yıl global iktisadın Türkiye açısından yarattığı en kıymetli handikaplardan birisinin AB başta olmak üzere ana ihracat pazarlarındaki yavaş büyüme olduğunu kaydederek, emtia fiyatlarındaki olağanlaşma eğiliminin iktisat için destekleyici bir faktör olarak öne çıktığını, dezenflasyon programı çerçevesinde para siyasetlerinde artan sıkılığın ise endüstriyi önemli manada baskı altına aldığını anlattı.

– “Üç temel bilgide tarihi olumsuz sonuçlarla karşı karşıyayız”

Erdal Bahçıvan, İSO 500’ün 2024 yılı sonuçlarına bakıldığında üç temel datada tarihi olumsuz sonuçlarla karşı karşıya olduklarını belirterek, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Birincisi, İSO 500’ün üretimden net satışları üç yıldır üst üste gerçek olarak geriliyor. İkincisi, yıllardır her İSO 500 toplantımızda lisana getirdiğimiz üzere endüstricinin elde ettiği karın değerli bir kısmını finansman sarfiyatlarına ayırmak zorunda olduğu gerçeği, bu yıl çok daha ağır bir noktaya gelmiş durumda. Maalesef ‘sanayici kazandığı paranın yarısını finansmana ayırıyor’ sözleri bu yılki sonuçları açıklamaya yetmiyor. Zira son yıllarda birinci sefer endüstriciler kazandıkları paranın neredeyse tamamını finansman masraflarına ayırmak zorunda kaldılar.

Üçüncü olarak 2024’te karlılık rasyolarının son 10 yıl ortalamasının çok altında kaldığını gösteren iki dataya daha dikkat çekerek devam etmek istiyorum. İSO 500’ün faaliyet karlılığı 2014-2023 periyodunda yüzde 10,4 seviyesinde iken, 2024’te yüzde 6,2’ye gerilemiş durumda. Misal biçimde satış karlılığının da geçtiğimiz 10 yılda ortalama yüzde 7,1 seviyesinde iken, 2024’te yüzde 2,6’ye gerilemesi de bize nazaran geçtiğimiz yılın dikkatle kıymetlendirilmesi gereken bilgileri ortasında öne çıkıyor.”

– “OVP amaçlarına güveniyor ve inanıyoruz”

İSO Yönetim Kurulu Lideri Bahçıvan, bahsettiği bilgilerin endüstrinin bugün içinde bulunduğu ağır faaliyet şartlarını açıkça gösterdiğini belirterek, “Ekonomiyi rasyonel siyasetlerden uzaklaştıran birinci kararlar alınırken, bunun sonuçlarının finansal istikrardan uzaklaşma ve yüksek enflasyon olacağı ihtarını yapmıştık. Görüyoruz ki oluşan enflasyonu çözmek ve onu tekrar sisteme koymak fakat çok ağır bedellerle olabiliyor. Ve bu ağır bedellerin en büyüğünü de maalesef sanayi bölümü ödüyor.” diye konuştu.

Bu nedenle Orta Vadeli Program’ın (OVP) başarılı olması için en büyük sabrı ve takviyesi gösterdiklerini ve göstermeye devam ettiklerini anlatan Bahçıvan, endüstrinin bu süreçte faaliyet şartlarının ağırlaştığını, İSO 500 raporunun da bunun bir göstergesi olduğunu bildirdi.

– “Üretimden net satışlar üç yıldır üst üste gerçek olarak geriliyor”

Erdal Bahçıvan, en büyük 500 sanayi kuruluşunun üretimden net satışlarının üç yıldır üst üste gerçek olarak gerilediğini belirterek, şu formda devam etti:

“Üretimden net satışlarını 8,7 trilyon liraya çıkaran İSO 500’ün 2024’teki yüzde 36,3’lük artış performansı geçmiş üç yılın altında. Evvelki üç yılın artışları ile karşılaştırıldığında üretimden satışlardaki performansın zayıfladığı epey açık. 2024’te yüzde 41,1 olan yıllık ortalama Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE) ile arındırıldığında üretimden satışlar gerçek olarak yüzde 3,4 gerilemiş. Hiç kuşkusuz 2024’teki bu zayıf performansta iç ve dış gelişmeler belirleyici rol oynadı. Yurt içinde 2024 Nisan’dan itibaren dezenflasyon siyasetleri daha kapsamlı uygulanmaya başlandı. Buna bağlı olarak iç talepte başlayan kademeli yavaşlama sanayi dalının satışlarını olumsuz etkiledi. Yurt dışında ise 2024 genelinde ihracat pazarlarında talep zayıf seyretti. Bu nedenle ihracat artışı hudutlu kaldı.”

Bahçıvan, birinci 10 şirketin İSO 500’deki yükünün yüzde 25’e yaklaştığını kaydederek, “İlk 50 kuruluşun uzun yıllardır yüzde 50 bandında seyreden tartısı 2024’te de sürüyor. Bu durum ölçek iktisadının değerini ortaya koyuyor. İSO 500 ihracat performansına baktığımızda Türkiye’nin toplam ihracatı içindeki tartısını koruduğunu görüyoruz. Şirketlerin ihracatı yüzde 1,5 artarak 96,6 milyar dolara çıktı.” diye konuştu.

– “İSO 500’ün tüm karlılık göstergelerinde olumsuz tablo kelam konusu”

İSO Yönetim Kurulu Lideri Bahçıvan, İSO 500’ün sanayi ihracatı içindeki hissesinin yüzde 38,3 ile yüzde 40 bandına yakın seyrini koruduğunu söyledi.

Verilerin sanayi bölümündeki karların net bir formda düştüğünü ortaya koyduğunu aktaran Bahçıvan, “Burada iç ve dış talepteki durağanlığa bağlı olarak satışlardaki zayıf performansın yanı sıra, yükselen maliyetlerin de faaliyet karlılığını olumsuz etkilediğini bilhassa vurgulamak gerekiyor. İSO 500’ün faaliyet karı 2024’te yüzde 31,6 azalarak 641 milyar liraya geriledi.” dedi.

Bahçıvan, faaliyet karlılığı, vergi öncesi kar ve ziyan toplamı ile FAVÖK karlılığı oranındaki düşüşe işaret ederek, şu tabirleri kullandı:

“2024 yılında İSO 500’ün tüm karlılık göstergelerinde olumsuz bir tablo kelam konusu. 2024’te vergi öncesi devir kar/zarar büyüklüğüne nazaran ziyan eden kuruluş sayısı değerli bir artışla 96’dan 152’ye çıktı. Faiz, amortisman ve vergi öncesi kar/zarar büyüklüğüne nazaran ziyan eden firma sayısındaki (10’dan 19’a) artışın ise nispeten daha hudutlu kaldığı görülüyor. 2023’ün akabinde 2024 yılında da net kambiyo ziyanının ortaya çıktığı görülüyor. Birebir yılda enflasyon muhasebesi uygulaması nedeniyle de nette düzeltme ziyanı oluştuğu anlaşılıyor. İSO 500 şirketleri 2024 yılında kambiyo ve enflasyon düzeltmesi süreçleri haricindeki öteki gelirlerden 402 milyar liralık net kar elde eti. Yeniden de bu sayının net satışlara oranı yüzde 3,8’den yüzde 3,9’a çıkarak kıymetli bir değişim göstermedi.”

– “Sanayiciler nitelikli finansman konusunda çuvaldızı kendisine batırmalı”

Erdal Bahçıvan, 2024’te İSO 500’ün finansman masraflarının yüzde 16 ile enflasyonun hayli altında artarak 619 milyar liraya yükseldiğini belirterek, şu açıklamalarda bulundu:

“Buna karşılık satışlardaki zayıf seyir ve yükselen maliyetlerin tesiriyle faaliyet karı yüzde 31,6’lık sert düşüşle 641 milyar liraya geriliyor. Bunun sonucunda finansman masraflarının faaliyet karına oranı besbelli bir artışla yüzde 56,9’dan yüzde 96,6’ya yükseliyor. Bu oranın, 2014-2023 ortalaması olan yüzde 60,1’in epeyce üzerinde olduğunun altını çizmek istiyorum. Adeta kangren olmuş bu mevzuda, finansmana erişim, nitelikli finansman mevzularında yıllardır süregelen zahmetleri hatırlatmakla birlikte endüstriciler olarak çuvaldızı kendimize de batırmamız gerektiğini düşünüyorum.

Çünkü bu yıl temel faaliyet karının düşük olmasının da tesiriyle bu oran daha yüksek çıkmış olsa bile 10 yıllık ortalamanın yüzde 60’ın üzerinde olması karşısında şunu itiraf etmek durumundayız: Endüstriciler olarak yaptığımız işler ortasında bana nazaran en hafife aldığımız bahis finans. Bütün dünyanın kullandığı finansal enstrümanlara mesafeliyiz. Risklerimizi minimize edecek araçları kullanmıyoruz. Bu mevzuda artık dışarıdan takviye ve teşvik bekleyeceğimize, şapkamızı önümüze koyarak dünyanın da kullandığı farklı enstrümanlara kapımızı açmalıyız.”

– “Devreden KDV sorunu devam ediyor”

Erdal Bahçıvan, İSO 500’de 2023 yılında yüzde 59,8 artan toplam borçların 2024 yılında yüzde 45,1 büyüdüğünü belirterek, mali borçlardaki artışın yüzde 38,6 seviyesinde kaldığını, başka borçlarda ise yüzde 51,5 büyüme gerçekleştiğini söyledi.

Kredi faiz oranlarındaki artış ve krediye erişimde sıkılaşma sonucu endüstrinin kredi kullanımındaki büyümenin yavaşladığını lisana getiren Bahçıvan, sanayi kuruluşlarının net işletme sermayesi muhtaçlıklarını daha çok öbür borçlarla karşıladığını bildirdi.

Bahçıvan, devreden KDV probleminin devam ettiğini kaydederek, şu değerlendirmelerde bulundu:

“2024 yılında İSO 500’ün devreden KDV yükü yüzde 26,9 artarak 85 milyar liraya yaklaşmış bulunuyor. Kelam konusu artış, enflasyonun altında kalması bakımından geçtiğimiz yıllara nazaran bir nebze daha müspet tablo sunsa da biz uzun vakittir bu döngüyü, sanayi kuruluşlarımızın, devlete sıfır faiz ve sonsuz vadeyle borç vermesi olarak tanımlıyoruz. Bilhassa enflasyonun yüksek seyrettiği devirlerde, devreden KDV sorunu firmalarımızın nakit akışı açısından daha kıymetli bir yük haline geliyor.”

– En yüksek hissesi “ana metaller ve makine imalatı sanayisi” aldı

İSO Yönetim Kurulu Lideri Bahçıvan, 2024’te üretimden satışlara nazaran en yüksek hisseye sahip kesimin yüzde 20,7 ile “ana metaller ve makine imalatı sanayisi” olduğunu tabir ederek, olurken, onu yüzde 18,4 ile “kimyasal eserler, plastik ve kauçuk ürünleri” bölümünün, yüzde 17,6 ile hayli “kara, deniz taşıtları ve yan sanayisinin” izlediğini söyledi.

İSO 500 datalarının Türkiye’nin üretimden uzaklaşan bir döngünün içine girme tehlikesiyle karşı karşıya olduğu gerçeğini net bir biçimde gösterdiğinin altını çizerek, şu açıklamalarda bulundu:

“Bunu kırmak, bilakis çevirmek elimizde. Bu misyon ise yalnızca sanayicilerin değil herkesin misyonu olmalı. Zira sanayi kesimi ve üretim, global tansiyonların ve korumacılığın alabildiğine yükseldiği bu devirde ülkemiz için hayati kıymettedir. Türkiye üretimden daha fazla uzaklaşma döngüsüne girmeden teknolojiye ve ihracata dayalı nitelikli üretim anlayışıyla rekabetçi kaliteli ve sürdürülebilir bir büyümeyi ve refahı en değerli stratejik gaye olarak ortaya koymalıdır. Başka yandan jeopolitik tansiyonların dört bir yanımızı sardığı bu coğrafyada gelişmiş bir sanayi altyapısının, ülkemizin her taraftan savunması açısından da hayati değerde olduğunu unutmayalım.”

About The Author

admin

See author's posts