Dakar’ın rengarenk ‘car rapide’ dolmuşları tehdit altında

Senegal’in Dakar kentinde “Car rapide” ismi verilen dolmuşlar, kent hafızası için kıymet taşıyor.

Dakar’da yok olma tehlikesiyle karşı karşıya “tekerlekli” sokak sanatı “Car rapide” dolmuşları için “Car Rapide Tours” isimli teşebbüsün kurucusu Assane Niang, “Bu ikonik araçları trafikten kaldırırsanız kent hafızasının çok büyük bir kısmını da çöpe atmış olursunuz.” diyor.

60 YILDIR SOKAKLARDA

Senegal’in başşehri Dakar’da 60 yıldır kent içi ulaşımda kullanılan rengarenk “car rapide” dolmuşları, kentin kültürel mirasının simgelerinden biri olmasına karşın çağdaşlaşma baskısıyla yok olma riski taşıyor.

LONDRA’NIN KIRMIZI OTOBÜSLERİ GİBİ

New York’un sarı taksileri ya da Londra’nın kırmızı otobüsleri üzere Dakar’ın sembolü haline gelen car rapideler, anahtarlıktan magnete birçok ikramlık eşyayı süslüyor, çeşitli uzunluklarda maketleri satılıyor.

NEREDEYSE 24 SAAT ÇALIŞAN TEK ULAŞIM ARACI

Günün birinci ışıklarında saat 04.00 civarı yola çıkan car rapideler, 2 defa sürücü değiştirerek 02.00’ye kadar kadar kesintisiz hizmet veriyor.

ÜCRETİ 4-34 LİRA ARASINDA

50 ile 500 CFA (4-34 Türk Lirası) ortasında değişen fiyatlarıyla Dakar ve banliyölerinde toplu ulaşımda en çok car rapide tercih ediliyor.

Fransa’da 1960’larda yük nakliyatı için üretilen “Saviem-Renault SG2 Fourgon” 1975’te Senegal’e geldiğinde yepisyeni bir çehre kazandı. Özgününde penceresi ve oturma yeri olmayan bu araçlar, vakitle kentin vazgeçilmez bir modülü haline dönüştü.

ADI SÜRATLİ, KENDİSİ YAVAŞ

Pencere ve oturma yeri eklenen, son etapta ise boyanan dolmuşlar, bugünkü “car rapide” ismini aldı. Car rapide her ne kadar “hızlı araç” manasına gelse de her köşe başında durarak yolcu aradığı için isminin bilakis epeyce yavaş hareket ediyor.

ÜZERİNDE VOLOFÇA SÖZLER YER ALIYOR

Bu araçları Dakar’ın sembolü yapan şey, kendine has rengarenk tasarımı ve üzerinde yer alan Volofça tabirler. Müridi tarikatının kutsal kenti “Touba”, Müridi piri “Ahmadu Bamba”, “elhamdullah” ve “merci mama” (teşekkürler anne) car rapide dizaynında en çok kullanılan sözler olarak göze çarpıyor.

ÜZERLERİ ATASÖZLERİYLE DOLU

Car rapide süslemelerinde teşekkür, şükür ve dini anlatılar yahut atasözleri sıkça tercih ediliyor.

“BU İKONİK ARAÇLARI TRAFİKTEN KALDIRIRSANIZ KENT HAFIZASININ ÇOK BÜYÜK BİR KISMINI DA ÇÖPE ATMIŞ OLURSUNUZ”

Dakar ve banliyölerinde 60 yıldır yolcu taşıyan bu dolmuşlar, çevreyi kirlettiği gerekçesiyle yasaklanma riski taşıyor.

“Car Rapide Tours” teşebbüsünün kurucusu Assane Niang’a, Dakar’ın simgelerinden biri haline gelen bu ulaşım aracının başşehir açısından taşıdığı manası anlattı.

Car rapide dolmuşlarının kent kimliğinin değerli bir modülü olduğunu belirten Niang, tıpkı vakitte bu dolmuşların Dakar’da neredeyse 24 saat çalışan tek ulaşım aracı olduğunu söyledi.

TURİSTLER FOTOĞRAF ÇEKİYOR

Niang, “Car rapide yalnızca toplu taşıma aracı değil, tıpkı vakitte Dakar denilince akla birinci gelen ögelerden bir tanesi. Dakar’a gelen tüm turistler kesinlikle car rapide fotoğrafı çekiyor hatta car rapide ile seyahat yapmak istiyor.” dedi.

KENTTEKİ EN UCUZ TAŞIMA ARACI

Car rapide dolmuşlarının kentteki en ucuz toplu taşıma aracı olduğuna vurgu yapan Niang, gece çalışan birçok kişinin de sırf car rapide ile konutuna dönebildiğini aktardı.

YASAKLANMA RİSKİ VAR

Niang, çevreyi kirlettiği gerekçesiyle car rapide dolmuşlarının yasaklanma riskiyle karşı karşıya olduğuna dikkati çekerek şunları kaydetti:

Car rapide bir ulaşım aracı olmasının ötesinde tekerlekli bir sokak sanatı. Her biri farklı formda boyanmış car rapidelere bakarak sahiplerinin hayata bakışını, dinini hatta annesinin ismini bile öğrenebilirsiniz. Elbette çevreyi kirletiyorlar lakin daha çevreci motorlar kullanarak bu sorunu çözebilirsiniz. Örneğin İsviçreli bir şirket ile car rapidelerde güneş gücüyle çalışan motor kullanılmasıyla ilgili irtibat halindeyiz. Devlet bu şekil bir değişime önayak olabilir.

KÜLTÜREL MİRAS

Beni asıl ilgilendiren car rapide dolmuşlarının kültürel miras niteliği taşıması. Bu ikonik araçları trafikten kaldırırsanız kent hafızasının çok büyük bir kısmını da çöpe atmış olursunuz.

KURUCULARI DAVETTE BULUNDU

Niang, yetkililere bu araçların kültürel bir miras olarak korunması davetinde bulunarak kirliliğe teknolojik tahlillerle deva bulunabileceğini, bu mirası yaşatacak iradenin ortaya konmasının kıymetli olduğunu kelamlarına ekledi.